Քանի որ շատ արցախցիներ թողել են իրենց համակարգիչները Արցախում, եւ այնտեղ իրենք լոգին եղած են իրենց հաշիվներում եւ դա կարող է ընկնել թշնամու ձեռքը, ապա մի քանի քայլով դուրս ենք քցում մեզ այլ սարքերից։
Օրինակները տրված են հեռախոսից, քանի որ շատերը հիմա չունեն համակարգիչ։
Սա պետք կգա բոլորին, այլ դեպքերում էլ։
Facebook
Գնում ենք քայլերով. Վերեւի աջ անկյունում մեր մռութին ենք սխմում, հետո իջնում ներքեւ, մտնում կարգավորումներ, Настройки.
Սեպտեմբերի 17֊ին ուժայինների իրականացրեցին խուզատկություն Yerevan Today լրատվականի խմբագրությունում, եւ առգրավեցին համակարգիչների կոշտ սկավառակները։ Դեպքը, ըստ ուժայինները, կապ ուներ Վանեցյան ֊ Խաչատրյան գաղտնալսման հետ։ Այսինքն, ներկայացվեց, որ հիմքում քաղաքական պատճառ չկա։ Սակայն բացատրությունների հիմքում ընկած է ակընհայտ տարօրինակ պատճառ․ որ Գուգլի բոտը ինչ-որ ուրիշ օր է գրել։
Ինչեւէ, այս դեպքի հետ կապված մի քանի խնդիր կա․
Տեխնիկայի առգրավումը խմբագրություններից Հայաստանում չի եղել վաղ իննսունականներից։ Սա վատ նախադեպ է, նույնիսկ հաշվի առնելով հանգամանքները։
Իրավապաշտպան կազմակերպությունները բավականին ուշ եւ ոչ շատ բուռն արտահայտվեցին դեպքի կապակցությամբ։ Ինչը ունի իր պատճառները, երկրում տեղեկատվական պատերազմի նման մի բան է ընթանում, եւ տվյալ խմբագրականը շատերի կողմից դիտարկվում է ոչ միայն որպես լրատվամիջոց, այլ նաեւ պայքարի մի կողմ;
Բայց սա կոնկրետ դեպքի վերաբերող նկատառումներ են։ Կա ավելի ընդհանուր մի խնդիր․ այսօր խմբագրությունները նախօրոք պատրաստ չեն նման դեպքերին։ Տեխնկայի առգրավումը ուժայինների կողմից, կամ, օրինակ, հափշտակումը ինչ-որ մի նենգ կազմակերպության կողմից, որի մասին լրատվականը իրականացնում է հետաքննություն, կարող է ունենալ լուրջ հետեւանքներ․ որոնք շատ դեպքերում չեն գիտակցվում։
Նման վտանգների մասին փորձեցի խոսել մի քանի ազզդեցիկ եւ տարբեր ուղղվածություններ ունեցող ԶԼՄ-ների խմբագրերի հետ։
«Հետք»֊ի տնօրեն Քրիստինե Բարսեղյանի հետ էի խոսում այս դեպքի մասին։ Ինքը, անկասկած, վտանգ չի զգում, որ կարող է հանդիպել առգրավմանը հիմա, բայց «ապագայում ամեն ինչ է հնարավոր է, նենց որ պատրաստ պետք է լինել»։ Առավելեւս, որ վրանգը, իսկապես, ոչ միայն իշխանություններից է գաիս․ սկսած հասարակ գողեիրց, վերջացրած ինչ֊որ մի նենգ օլիգարխիկ կազմակերպությունով։
«Առավոտ»֊ի խմբագիր Աննան Իսրայելյան հաստատ համոզված չէ․ արդյո՞ք վտանգ կա, թե ոչ: Ինչ իմանաս, թե իրավապահների մտքին ինչ կա։ «Ու մեկ էլ չեմ պատկերացնում, թե արդյոք հնարավոր է նախօրոք պաշտպանվել: Կարող է իրենք ավելի լավ մասնագետներ ունեն, որ կարող են կոտրել մեր պաշտպանությունը։ Եթե պաշտպանությունը հնարավոր է, այո, անպայման պետք է իմանալ դրա ձեւերը: »
Սաթիկը Սեյրանյան, «168 Ժամ»֊ի խմբագիր, Ժուռնալիստների միության ղեկավարը շատ ավելի մտահոգված է․ «Իհարկե, վտանգ բոլորն են զգում, որ ցանկացած առիթ կօգտագործվի ու խմբագրություններ կմտնեն, տեխնիկա կառգրավեն, «ինչ-որ բաներ կհայտնաբերեն», ազգի թշնամի կհանեն...Ասեմ ավելին, դրա վտանգը կա հատկապես ընտրություններից հետո, երբ իշխանությունները արդեն հանգիստ կլինեն իրենց գործողությունների մեջ՝ այլևս ժողովրդի ձայնի, քվեարկության ակնկալիք չեն ունենա, ոտքները ամրապնդած կլինեն որպես իշխանություն: Որովհետև սենց անհանդուրժողականություն ազատ խոսքի, այլակարծության հանդեպ չի եղել: Առաջ, իհարկե, իննսունականներին խմբագրություններ են վառել, փակել, ջարդել, բայց գոնե իմացել ենք վտանգը որտեղից ու կոնկրետ անողերին ենք իմացել: Հետո էլ են եղել, վերջին տասնհինգ տարիներին՝ խմբագրությունների դեմ հարձակումներ, բայց հետո պարզվել ա, որ տվյալ լրատվամիջոցի ու օլիգարխի մեջ ա խնդիր էղել, որովհետև միմյանց միջև պայմանավորվածություններ են խախտվել... Հիմա բոլորս ահավոր զգուշավոր ենք դարձել՝ գաղտնալսումների /առավել ևս եթե ԱԱԾ պետին են գաղտնալսում, ուրեմն ում ինչ ուզեն կասեն, կանեն/, խմբագրություններում տեղադրված սարքերի առումով վախեր կան... Ավելին, քաղաքական, տնտեսական -հասարակական գործիչներն էլ են վախենում ոչ միայն հեռախոսով որևէ բան խոսելուց, այլև նույնիսկ տետ-ա-տետ խոսելուց»:
PanARMENIAN.Net գլխավոր խմբագիր Նիկոլայ Թորոսյանի այքան մտահոգված չէ, բայց տեսնում է պատճառներ կանխարգելիչ գործողությունների համար․ «Կարծում եմ, Yerevan.today-ի խմբագրության խուզարկումը քննիչների, մեղմ ասած, շտապողականության հետևանք էր, երբ վերջիններս գործողություններ իրականացրին խմբագրությունում՝ հիմք ընդունելով ընդամենը գուգլից արված ամսաթվի սքրինշոթ, ինչն, իր հերթին, կարող էր բացատրվել որևէ բագով։ Հակված չեմ մտածել, որ սա գործելաոճ կդառնա, սակայն հաշվի առնելով, որ ուժայինների կողմից դեպքի առնչությամբ չեն տրվել բավարար բացատրություններ, բացառել նման դեպքերը ևս չէի շտապի։ Ընդհանրապես կարծում եմ, որ պետության «բարի կամքի» հույսին այս հարցում մնալ չարժե, ու համապատասխան գիտելիքներ ձեռք բերել չի խանգարի։ Հատկապես հաշվի առնելով, որ միայն պետությունը չէ, որ կարող է հետաքրքրված լինել մեր համակարգիչների պարունակությամբ»։
Իսկ հիմա անցնենք բուն կիրառական մասին։
Ո՞րն են տեխնիկայի կորուստը հիմնական վտանգները։ Առաջինն այն է, որ կարող է փակ տեղեկատվության արտահոսք լինել։ Օրինակ, կբացահայտվեն եւ վտանգի տակ կհայտնվեն լրագրողների փակ աղբյուրները։ Մյուս խնդիրը՝ տվյալների ժամանակավոր կամ վերջնական կորուստն է, ինչը կարող է խաթարել խմբագրության աշխատանքը։
Ի՞նչ անել։ Պատրաստվել նման դեպքերին նախօրոգ։
Ինչպե՞ս պաշտպանվել տվյալների արտահոսքից նման դեպքերում։ Խմբագրության ՏՏ մասնագետին արժի խնդրել իրականացնել հետեւյալ քայլերը (լավ կլինի, որ դա անի մասնագետ, որ հետո տեխնիկական խնդիրների արջեւ չկանգնեք։ Բայց, եթե նման մասնագետ չկա այս պահին, դանդաղ, առանց շտապելու սա կարող է անել նաեւ կիրթ ոչ-մասնագետը)
Առաջինը․ կարեւոր ֆայլերը, կոշտ սկավառակները, կրիչները պետք է գազտնագրվեն։ Այդ դեպքում նույնիսկ եթե համակարգիչը հայտնվի մեկ ուրիշի ձեռքերում, հնարավոր չի լինի ստանալ մուտք դեպի տվյալները։ Դուք կարող եք օգրվել հենց Windows ներդրված BitLocker ծրագրից, որի մանրամասն ներդրման քայլերը ներկայացված են տվյալ տեսանյութում ֊
Հաշվի առեք, որ սա աշխատում է Professional, Enterprise Վինդոուզի տարբերակներում։ Կարելի է կիրառել Veracrypt անվճար ծրագիրը, որը աշխատում է նաեւ MacOS, Linux օպերացիոն համակարգերի վրա։ Ինչն է կարեւոր․ այս ծրագրի միջոցով կարելի է ստեղծել գաղտնագրված տիրույթ, որը նաեւ թաքնված է, չիմացող մարդը նույնիսկ չի իմանա գաղտնագրված ֆայլերի գոյության մասին․ Մանրամասն ֊ այստեղ
կամ այստեղ․
Տեղեկատվության պաշտպանությունից բացի խմբագրությունը առգրավման դեպքում ունենում է այլ խնդիր․ աշխատանքի շարունակականության ապահովումը։ Տվյալ դեպքում ամենամեծ խնդիրը դա լրատվականի աշխատանքային ֆայլերի եւ արխիվների կորուստն է։ Այս խնդիրը իրականում ոչ միայն առգրավման հետ է կապված, ֆայլերը կարող են պարզապես փչանալ համակարգչի հետ, կամ գաղտնագրվեն կրիպտովիրուսների պատճառով։ Այդ իսկ պատճոռով, գերադասելի է կարեւոր ֆայլերը ունենալ երեք տարբերակով։ Օրինակ, պահել արտաքին կոշտ սկավառակների կամ ֆլեշլաների վրա։ Նաեւ լավ լուծում է ունենալ մեկ պահեստային տարբերակ ամպային պահեստում, օրինակ, Google Drive: Այդ դեպքում, խմբագրությունը շատ հեշտ վերականգնում է իր աշխատանքը, քանի որ ֆայլերը հասանելի են լինում լրագրողներին ցանցով։ Հասկանալի է, որ բոլոր ամպային պահեստից օգտվող լրագրողների մոտ պետք է միացված լինի երկփուլային մոիտքի տարբերակը։
Գրառումը պատրաստվել է Շվեդիայի եւ Internews (Audience understanding and digital support ծրագրի ) ֆինասնական աջակցությամբԼ Տվյալ հրապարակումը արտահայտում է միայն հեղինակի կարծիքները։
Ինտերնետը եթե արգելափակվի (թու֊թու֊թու), դուք ունեք մի քանի պարզ եւ անվճար տարբերակ համակարգչի եւ հեռախոսի համար, որոնք թույլ կտալ հանգիստ այցելել բոլոր կայքերը։
Արգելափակումները շրջանցելու համար գոյություն ունեն շատ մեծ քանակի ծրագրեր։ Լավագույնները, իհարկե, վճարովի են։ Անվճարները ունենում են կամ թրաֆիկի կամ արագության սահմանափակումներ։ Նշեմ մի քանիսը, որոնք համ անվճար են, համ էլ կգոհացնեն միջին օգտվողին․
ZenMate ֊ սա ունի համ կոմպերի համար ծրագրեր ֊ Վինդոուզի եւ Մակի համար, համ էլ բրաուզերների ֊ Քրոմ, Ֆայերֆոքս, Օպերա, ինչպես նաեւ Անդրոյիդ ու Այֆոնների համարհավելվածներ։ HotspotShield - սա նույնպես բազմակողմանի է ֊ Վինդոուզի եւ Մակի համար, ինչպես նաեւ Անդրոյիդ ու Այֆոնների համարհավելվածներ։ Նաեւ կա հավելված Վինդոուզ հեռախոսներ կրող ճարահատյալների համար։ Psiphon - Սա աշխատում է Վինդոուզի եւ Անդրոյիդի տակ։ Ընդհանրապես, նման ծրագրերը, որոնք ապահովում են գաղտնագրված VPN թունելային կապ, պետք է միշտ միացնել, եթե դուք օգտվում եք հանրային վայ֊ֆայ կետերից։ Հակառակ դեպքում ձեր տվյալները կարող են գողանալ կամ այլ վնաս պատճառել։ Սրանք նաեւ ապահովում են ընդհանրապես ձեր կապի գաղտնագրում եւ գաղտնալսման դեմ են աշխատում։ Եթե դուք խնդիր ունեք ձեր անձը լրջորեն թաքցնելու, ապա գերադասելի օգտվել Tor համակարգից։ Սա շատ ավելի դանդաղացնում է կապը, բայց ձեր անոնիմությունը դարձնում է շատ ավելի հուսալի։
Իսկ եթե հակառակը, դուք հայտնվել եք մի տարածքում, ուր անջատվել է բջջային ինտերնետը եւ կապը, ապա կարող եք օգտվել Firechatծրագրից, որը հեռախոսների միջեւ ստեղծում է չատի հնարավորություն առանց կապի։ Միայն պայմանը՝ հեռախոսների շղթայի միջի կապերը չպետք է գերազանցեն 60 մետրը։ Սա աշխատում է Android , iOS համակարգերում։
Երկու լավ ափլիքեյշն Բաղրամյանի վրա կազմակերպվելու համար․
ա․ Firechat ֊ սա այնե դեպքերի համար է, երբ մարդկանց քանակի պատճառով բջջային կապը չի դիմանում եւ հնարավոր չի լինում օգտվել ոչ չաթերից, ոչ հեռախոսներից։
Firechat թույլ է տալիս իրար հետ շփվել երբ չկա ոչ հեռախոսի կապ, ոչ վայֆայ։ Ծրագիրը Bluetooth, WiFi օգտագործելով ստեղծում է հեռախոսների միջեւ կապ, մենակ թե շղթայի մասերը իրարից հիսուն մետրից չկտրվեն։ Եվ կարելի ա չաթվել ինքնաթիռում, կամ Բաղրամյանի պողոտայի վրա։
Մինչեւ փողոց գալը գրանցեք աքաունթ։
Ես արդեն չաթրում ստեղծել եմ ֊ փնտրեք Chatrooms մասում #electroam եւ շփվեք։
բ․ Sphere ֊ համախբվելու, հարցերին պատասխան ստանալու ափլիքեյշն։ Հմա
էլ ինքը Հայաստանում աարտադրվում։ Կարողանում էք գրել հարցը, փնտրել հարց տվողներին, տեղադրել հարցերի շառավիղը՝ այսինքն, որքանով հեռու է ձեզանից հարց տվողը։
Գրանցումը՝ պարզապես կպցնում եք ձեր ՖԲ պրոֆիլը ու պլծ։
Այցեքարտը այսօրվա հայ մտավորականի կյանքի ամենամեծ խնդիրներից մեկն է։ Դրանք գնալով շատանում են, պետքականները միշտ կորում են, անպետքները ահյտնվում են ամենուր՝ թունավորելով կյանքը։
Ես իմ համար լուծում վերջապես գտա։ Այցեքարտապահարանները հանգիստ կարող եք թափել, դրանցից օգուտ չկա՝ երբ դրանց թիվը տասից անցնում է։ Շատ ավելի հեշտ լուծում կա։
Ստեղծում եք նոր Notebook, որտեղ մենակ այցեքարտեր կքցեք.
Հետո վերցնում եք այցեքարտը, միացնում հավելվածը, New note>>Camera>>Document։ Ու թեգեր եք հնարում ու վեռնագրեր, որպեսզի ինչոր կերպ դասակարգեք քարտերը։ Օրինակ՝ լրագրող, պատգամավոր, միլիոնատեր, կաֆելչիկ եւ այլն։
Evernote լավը էն ա, որ մեջը OCR ֆունկցիա կա։ Էդ նշանակում ա, որ բոլոր լուանկարների վրայի բառերը եւ թվերը փնտրվող են։ Այսինքն, եթե կոնկրետ մարդու ազգանունը կամ անունը փնտրեք, դա կգտնի ձեզ պետք եղած այցեքարտի նկարը։
Քարտերը կամ նույնիսկ քարտերի ողջ թղթապանակը կարող եք նաեւ բացել ուզած անձանց համար։ Օրինակ, օֆիստ մենեջերի։
Մնում ա խոմյակություն չանել ու թափել արդեն սկան արած այցեքարտերը ։Ճ
P.S. հայերենը չի ճանաչում, դա հաշվի առեք։ Մենակ նկար կմնա
Քանի որ վերջին օրերին արդեն մի քանի մարդ հարցնում է, թե ինչպես գտնի իր կորցրած հեռախոսը կամ պլանշետը, ապա աասեմ, որ խնդիրը նրանում է, որ շատերը չեն ակտիվացնում սարքի գտնելու ֆունկցիան։
iOS դեպքում ֊ iPhone, iPad ֊
Գնում եք Settings հետո iCloud. Հետո ակտիվացնում եք, եթե անջատված է,
If Find My iPhone ( iPad , iPod).
Եթե կորել է սարքը (վայ֊վայ֊վայ), ապա ձեր Apple ID ֊ով մտնում եք icloud.com/#find ։ Այստեղ արդեն կարող եք տեսնել , թե վերջին անգամ երբ է ձեր սարքը օնլայն եղել։ Եթե այս պահին ցանցում չէ սարքը, միացնում եք
“Notify me when found”, այս դեպքում հենց սարքը մտնի ցանց, դուք նամակ կստանաք։
Android դեպքում
քաշում եք եւ տեղադրումAndroid Device Manager հավելվածը, որը հենց Google արտադրել (Չգիտեմ, թե ինչու չեն մտցրել Անդրոյիդի բազային փաթեթի մեջ)։
Այստեղից կարող եք ոչ միայն հեռախոսը գտնել, այլ նաեւ ստիպել, որ այն զանգի, եթե նույնիսկ ձայնը անջատված է (սա ավելի հաճախ է պետք գալիս տան պայմաններում)։ Ինչպես նաեւ ամբողջությամբ մաքրել հեռախոսը, որպեսզի ձեր տվյալները չընկնեն ուրիշի ձեռքը։
Several organizations now providing DDoS protection for independent media, NGO and other public related sites
DDoS հարձակումներիցպաշտպանվելու համար անկախ լրատվամիջոցներին եւ ՀԿ֊ներինայսօր պետք է միայն դիմել հետեւյալ երեք ծառայություններից մեկին
1. Project Galileo provided by CloudFlare
In order to participate in the Project, a website must meet the following criteria:
It is engaged in news gathering, civil society, or political/artistic speech.
It is the subject of online attacks related to its news gathering, civil society, or political/artistic speech.
It is a not-for-profit organization or a small commercial entity.
Որոշեցի սա գրեմ, քանի որ վերջերս կուտակված վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ 78,994% դեպքերում տանջող հարցերի պատասխանները կարելի է գտնել Google-ում (կամ Yandex. Bing, DuckDuckgo համակարգերում), էլ մեկ էլ ուրիշներին չանհագստացնելով ։Ճ
Դրա համար պետք է իմանալ Google-ի մասին մի երկու պրիմիտիվ բան․
ա․ Եթե փնտրել ձեր ուզած ֆրազը չակերտների մեջ " ", ապա դուք կստանաք հենց հստակ այդ ֆրազը, այլ ոչ թե բառերը՝ ցրված տեքստով մեկ։ օրինակ, "բեյնամուս կնիկ" ու բեյնամուս կնիկ։
բ․ Եթե բառից առաջ դնել մինուսի նշան, ապա այն կհանվի որոնումից եւ կդադարի ձեզ ծնգլահան անել։ Օրինակ, այսպես կարելի է թեման զտել մի քանի հետը կապակցված թեմաներից։
դ․ Դուք կարող եք փնտրել միայն ձեր ուզածկայքի վրա, փնտրվող բառերից առաջ գրելով site:կայքի հասցեն։ Օրինակ, այսպես կարող եք մի քանի թեմա զտել։
ե․ Կարող եք փնտրել միյան յուրահատուկ տիպի ֆայլեր, ավելացնելով filetype:pdf , filetype:doc, filetype:ppt
